Türkiye
Halk Sağlığı Kurumu, serviks kanseri tarama programında standartlar belirledi.
Bu standartlar nedir, serviks kanseri taraması nasıl yapılır? Türk Halk Sağlığı
Kurumu’nun belirlemiş olduğu standartlar şu şekilde:
TANIM:
Bu program, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu tarafınca yürütülen toplum tabanlı
serviks kanseri tarama programı çalışmaları sırasında uyulması gereken ulusal
standartları kapsamaktadır.
GEREKÇE: Serviks kanseri
kadınlarda önemli bir sağlık sorunudur. Preinvazif lezyonların varlığı ve kolay
erişilebilir bir organ olması nedeniyle de erken teşhise uygun bir hastalıktır.
Serviks kanseri tarama yöntemleri invazif kanser insidansını ve mortalitesini
azalttığı düşünülen ve bu açıdan etkinliği kanıtlanmış az sayıdaki tarama
yönteminden biridir. Risk altındaki hastaları saptayabilmek amacıyla önerilen
aralıklarla düzenli olarak tarama yapılmalıdır. Tarama yapılan ve anormal sonuç
saptanan hastalarda ileri inceleme sonuçlarına göre, gerekli tedavileri
yapılmalıdır. Çünkü serviks kanserinin insidans ve mortalitesindeki azalma
sadece taramayla değil, taramanın uygun tedaviyle birleştirilmesiyle
sağlanabilir.
AMAÇ: Serviks kanserinin
taranmasındaki temel amaç; ülke çapında oluşturulacak ulusal bir tarama
programını hedef popülasyona uygulayarak, servikal patolojileri henüz premalign
veya erken evrede iken tespit etmek, etkin ve basit yöntemlerle tedavi etmek
suretiyle de invazif kanser sıklığını, buna bağlı morbidite ve mortaliteyi
düşürerek olası karmaşık ve pahalı tedavileri önlemektir.
YÖNTEM: Ülkemizin altyapısı
ve olanakları göz önüne alındığında ideal yöntem beş yılda bir uygulanacak HPV
testi veya Pap-smear testi ile taramadır.
HPV Testi: HPV DNA’nın
serviks kanseri ile ilişkisi artık kanıtlanmış olup, serviks kanserli
hastaların %99.9’un da HPV DNA varlığı gösterilmiştir. HPV testinin negatif
olması durumunda; takip eden beş yıl içerisinde servikal kanser olma ihtimali
çok düşüktür. Servikal kanser taramalarında kullanılacak HPV testleri;
uluslararası geçerliliği olan ve toplum tabanlı sağlık taramalarında
kullanılabilirliliğini gösteren FDA onayı bulunmalı, IVD’si olmalı (In Vitro
Diagnostics) veya testin özgüllüğü CIN2/3 için düşük riskli HPV genotipleri
ile minimal çapraz reaksiyon ile ilgili tarama populasyonları için Meijer et al
(IJC 2009) tarafından yayınlanan Avrupa Yönergelerindeki gereklilikleri
karşılamalıdır ve bu durum en az 2.500 örneklemle yapılmış bir genel toplum
primer kanser tarama çalışmasında gösterilmiş olmalıdır.
Pap-smear Testi: Pap-smear
testi dökülen servikal hücrelerin toplanıp incelenmesi esasına dayanan
sitolojik bir tarama testidir. Bu sitolojik tarama testi ile henüz semptomatik
hale gelmemiş olan preinvazif ve erken invazif servikal lezyonlar saptanır.
Pap-smear testleri konvansiyonel ya da sıvı bazlı olarak yapılabilir.
HPV veya Pap-smear testi her
beş yılda bir tekrarlanır. Toplum tabanlı kanser taraması yapılan bireyler
vatandaşlık kimlik numaraları ile kayıt edilerek mükerrer testlerden kaçınılır.
HEDEF POPÜLASYON VE TARAMA
SIKLIĞI: Ülkemiz koşulları dikkate alındığında gerçekleştirilebilir hedef,
kadınlarda 30 yaşında başlayan ve 65 yaşında biten toplum tabanlı taramadır (30
ve 65 yaşlar dahil edilecektir). Taranacak popülasyon, aile hekimlerine kayıtlı
bireyler esas alınarak tanımlanmalıdır. HPV veya Pap-smear testi geliştirilecek
davet yöntemleriyle her beş yılda bir tekrarlanır. Son iki HPV veya Pap-smear
testi negatif olan 65 yaşındaki kadınlarda tarama kesilmelidir.
Özel Durumlar
Histerektomi Sonrası Tarama; Benign jinekolojik nedenlerle total histerektomi
yapılmış olguların takibi (CIN II ve III varlığı, benign kabul edilmemektedir),
gerekli değildir. CIN II ve III nedeniyle histerektomi yapılan olgularda; üç
dökümante edilebilen (raporu olan), teknik olarak yeterli negatif sitoloji ve
son 10 yılda anormal/pozitif sonuç yokluğunda tarama kesilmelidir.
TARAMANIN YÜRÜTÜLDÜĞÜ YER:
Ulusal toplum tabanlı serviks kanseri taramaları Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)
ve Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) bünyesindeki Kanser Erken Teşhis, Tarama ve
Eğitim Merkezleri [KETEM] tarafından yürütülür. Halk Sağlığı Müdürlüğünde,
toplum tabanlı serviks kanseri tarama çalışmalarının koordinasyon, kayıt, izlem
ve Bakanlığa bildiriminden Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser
Birimi sorumludur.
Malzemenin Temini: Tarama
için gerekli olan HPV test kitleri veya Pap-smear için gerekli malzemeler,
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu ve Halk Sağlığı Müdürlüklerince temin edilir ve
ilgili merkezlere dağıtılır.
HPV VEYA PAP-SMEAR TESTİNİN
YAPILMASI: ASM’nde veya TSM’nde (KETEM) görevli, bu konuda eğitim almış sağlık
personeli tarafından uygulama yapılır. Uygulama öncesi Kanser Dairesi’nce
hazırlanılmış olan bilgilendirilmiş onam formları imzalatılır.
Alınan materyaller Türkiye
Halk Sağlığı Kurumu veya Halk Sağlığı Müdürlüklerince belirlenen merkezlere
inceleme için uygun tespit koşullarında gönderilir. Kişi bilgileri AHBS’ye ya
da TSM birimlerindeki (KETEM) kişisel dosyasına işlenir. Bu işlemleri ASM’lerde
ilgili Aile Hekimleri, TSM’lerde ise sorumlu hekimler takip eder.
TESTLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Toplum tabanlı serviks kanseri tarama test sonuçları ASM’lerde AHBS’ye, TSM
Birimlerinde ise haftada bir Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser
Birimi’nce AHBS’ye kaydedilmek üzere ASM’lere bildirir. PAP-smear yöntemiyle
yapılan taramalarda Bethesda raporlama sistemi (2001) kullanılır. İncelenen
negatif lamlar 5 yıl, pozitif lamlar 20 yıl olmak üzere arşivlenir. Kişiler, en
geç 20 gün içinde sonuç ve bundan sonraki süreç hakkında bilgilendirilir,
gerekli yönlendirmeler yapılır.
NORMAL SONUCU OLAN HASTALARDA
UYGULANACAK YÖNETİM: HPV testinin negatif olması veya Pap-smearin patoloji
raporunun normal gelmesi durumunda kişi bilgilendirilir. HPV testine göre,
serviks kanseri yapan virusu taşımadıkları, Pap-smear testine göre, alınan
sürüntü de kanser öncülü hücrelerin olmadığı söylenir. Bu sonuçlar serviks
kanseri olmadığını veya ileride asla olmayacağını garantilemez. Kişiye, 5 yıl
sonra tekrar serviks kanseri taraması yaptırması söylenir. Yetersiz örnek alımı
durumunda bireylerin tarama testleri tekrar edilir.
ANORMAL SONUCU OLAN
HASTALARDA UYGULANACAK YÖNETİM: Anormal sonuç HPV testinin pozitif olması veya
Pap-smear’de anormal hücrelerin görülmesidir (ASC-US, ASC-H, LSIL, HSIL, Atipik
glandüler hücreler vb). Bu sonuçlar, kanser tanısı değildir, ancak kişinin
tekrar değerlendirilmesi gerektiğini gösterir. HPV testi pozitif çıkarsa
Pap-smear testi yaptırmak için, Pap-smear sonucu anormal çıkarsa, tedavi
gerektiren bir sorun olup olmadığını belirlemek için serviksin daha ayrıntılı
bir şekilde muayene edilmesi gerekir. Bunun için birey ileri merkezlerdeki
kadın doğum uzmanlarına yönlendirilir. Sevk edilecek ileri merkezler ve kolposkopi
çekim merkezleri (kamu ya da özel merkezlere ait merkezler), Türkiye Halk
Sağlığı Kurumu, Kanser Daire Başkanlığı’nca belirlenir ve kalite standartları
açısından denetlenir.
HPV Testi pozitif olanlara;
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’nca da refleks sitoloji bakılabilir ve sonuçlar HPV
testini çalışan birime bildirilir.
TARAMA TESTLERİNİN KABUL
EDİLMEMESİ DURUMUNDA YÖNETİM: Bireylere serviks kanseri ve taraması hakkında
gerekli eğitim verildikten sonra, kişi taramayı ret edebilir. Bu durumda
bireyin kendi isteği ile HPV veya Pap-smear testini istemediği ASM’lerde
AHBS’ye, TSM birimlerinde ise bireylerin kişisel dosyasına işlenir ve imzalı
beyanları alınır. Bir yıl sonra taramaya tekrar davet edilir.
TSM Birimlerinde yapılan
toplum tabanlı serviks kanseri taramasını ret edenler; her hafta Bulaşıcı
Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Birimince AHBS’ye kaydedilmek üzere
ASM’lere de bildirilir.
VERİLERİN TOPLANILMASI: Aile
Hekimleri, taramaya katılan vatandaşların HPV veya Pap-smear testi sonuçlarını
AHBS’ye girerler. Yukarıdaki standartlara uygun, yakın tarih içerisinde
herhangi bir merkezde test yaptırılmış ise, aile hekimleri yapılan son
taramanın sonucunu AHBS’ye girer. HPV veya Pap-smear testi pozitif olan
hastaların, hastaneye sevk işlemleri sonrası nihai teşhisleri de Aile
Hekimlerince AHBS’ye girilir.
TSM Birimlerince yapılan
toplum tabanlı serviks kanseri tarama test sonuçları bireylerin kişisel
dosyasına işlenir ve Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser
Birimince, AHBS’ye kaydedilmek üzere ASM’ne de bildirilir.
Bu konu ile ilgili
standartlar hastanelere bildirilir, eğitim ve halkın bilgilendirilmesi
faaliyetlerinde kendileri ile işbirliği yapılır, ileri tedavi gereken
hastaların sevki sonrası tedavilerinin planlanması ve sonrasında geribildirimlerin
zamanında ve eksiksiz verilmesi sağlanır.
TARAMA PROGRAMI KALİTE
KONTROLÜ: HPV veya Pap-smear testleri ile ileri merkezlerde uygulanan
tarama programlarının, uluslararası ve Avrupa Birliği kriterlerine uygunluğunu
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Dairesi, Kamu Hastaneleri Kurumu ve Sağlık
Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün ilgili birimleri ile işbirliği içerisinde
denetler ve gerekli önlemleri alır.
TARAMA PROGRAMI KOORDİNATÖRÜ:
Serviks kanseri taramalarını, Sağlık Bakanlığı adına; Türkiye Halk Sağlığı
Kurumu Kanser Dairesi Başkanlığı koordine eder. İl düzeyinde koordinasyon ise
Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Birim sorumluları tarafından
gerçekleştirilir.
KİŞİSEL VERİLERİN GİZLİLİĞİ:
Taramanın her aşamasında kişisel verilerin gizliliği ile ilgili mevzuat
çerçevesince güvence altına alınmalıdır.
EĞİTİMLER ve DÖKÜMANLAR: Bu
hizmetlerin verileceği merkezlerdeki personelin eğitimi Türkiye Halk Sağlığı
Kurumu Kanser Dairesi’nce veya hazırlanılan programlar çerçevesinde, Halk
Sağlığı Müdürlüklerince verilir.
TANITIM: Taramanın tanıtımı
medya kampanyaları düzenlenerek, sivil toplum kuruluşları işbirliği ile
yapılarak, azami katılımın gerçekleşmesi sağlanır. Medya kampanyaları içeriği
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Dairesi ve Sağlığın Geliştirilmesi Genel
Müdürlüğü’nce belirlenir.
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder